Dolina Pięciu Stawów Polskich to chyba najpiękniejsza dolina w polskich Tatrach. Odkrycie jej uroku wymaga jednak pewnego wysiłku, gdyż najniższe partie doliny sięgają wysokości prawie 1700 m n.p.m. Dojście do schroniska zajmuje około 3 godzin z Palenicy Białczańskiej. Zimą zdarza się, że pogoda uniemożliwia pokonanie tego szlaku, ale latem przyciąga wielu turystów.
Położenie
Dolina Pięciu Stawów to najwyżej położona duża dolina w polskich Tatrach. Stanowi ona odgałęzienie Doliny Białki i górne piętro Doliny Roztoki. Oddzielona jest od niej tzw. ścianą stawiarską, której pokonanie jest największym wyzwaniem na szlaku z Palenicy Białczańskiej. Dolinę Pięciu Stawów Polskich leży w samym sercu polskich Tatr Wysokich. Od zachodu i południa zamyka ją główna grań Tatr ciągnąca się od Świnicy po Szpiglasowy Wierch. Od północy dolinę zamyka Orla Perć, najbardziej widowiskowa grań całych Tatr dostępna turystom. Od wschodu dolina ograniczona jest przez grań Miedzianego i Opalonego. Tędy prowadzą 2 szlaki do Morskiego Oka: przez Świstówkę i Szpiglasową Przełęcz.
Górne piętra Doliny Pięciu Stawów Polskich tworzą 2 zawieszone dolinki: Dolinka Pusta i Dolinka pod Kołem.
Charakterystyka doliny
Dolina Pięciu Stawów Polskich to polodowcowa dolina o długości 4 km i powierzchni 6,5 km². Położona jest na wysokości ok. 1625–1900 m n.p.m. Krajobraz doliny tworzą granitowe szczyty Tatr Wysokich, rozległe płaśnie, gruzowiska dużych głazów, piarżyska, migotliwe tafle jezior, murawy i połacie kosodrzewiny. Lodowiec wyżłobił w dolinie obszerne dno w kształcie sierpa. W dolinie znajduje się kilka polodowcowych jezior o łącznej powierzchni 61 ha. Największe z nich to Wielki Staw Polski położony na wysokości 1665 m n.p.m. (31,14 ha, głębokość 79,3 m). Pozostałe jeziora to: Zadni Staw Polski, Czarny Staw Polski, Mały Staw Polski, Przedni Staw Polski.
Historia
Kiedyś Dolina Pięciu Stawów Polskich stanowiła tereny pasterskie. Tutejsze hale od 1637 roku należały do rodziny Nowobilskich z nadania króla Władysława IV. W 1876 roku z inicjatywy Towarzystwa Tatrzańskiego powstało nad Małym Stawem pierwsze pięciostawiańskie schronisko. Był to niewielki, jednoizbowy budynek z bloków granitowych. W 1896 roku postanowiono zbudować nowe większe i bardziej wygodne schronisko. Miało ono drewniane ściany, piec, a do spania prycze. XIX wiek to czas rozkwitu turystyki w dolinie. Bywali tutaj m.in. Stanisław Staszic i Seweryn Goszczyński. Wtedy wytyczono też sieć szlaków turystycznych. Jako pierwsi zimą do doliny dotarli ponoć Jan Grzegorzewski i przewodnik Bartłomiej Obrochta w dniach w 1894 roku.
W czasie I Wojny Światowej schronisko było kilkakrotnie dewastowane. Jednak przy pomocy Kompanii Wysokogórskiej Wojska Polskiego, przywrócono je do użytku. W 1932 roku po raz kolejny otwarto nowy budynek schroniska, a już rok później dzięki ogromnemu zainteresowaniu turystów postanowiono je powiększyć i ocieplić. Dolinę odwiedzali wtedy m.in Helena Marusarzówna, Stanisław, Jan i Andrzej Marusarzowie i Bronisław Czech, a dolina była jedną z pereł międzywojennej turystyki. Schronisko przetrwało II Wojnę Światową. Jednak w 1945 roku z niewiadomych przyczyn całkowicie spłonęło. Decyzję o budowie kolejnego schroniska podjął Andrzej Krzeptowski z żoną. W 1947 roku nad Małym Stawem stanął niewielki, drewniany budynek. Dziś znajduje się tam strażniczówka TPN.
W 1954 roku ukończono budowę obecnego, piątego schroniska w Dolinie Pięciu Stawów. W latach 2009 – 2010 dzięki wsparciu Fundacji EkoFundusz i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie wybudowano infrastrukturę ekologiczna: małą elektrownię wodną i oczyszczalnię ścieków.
Owce wypasano w dolinie do lat 60′. Przed II Wojną Światową rozpoczęto wykup terenów hal od górali. W 1956 roku park narodowy ograniczył wypas. Gdy w roku 1965 roku cały obszar doliny stał się własnością TPN zdecydowano zlikwidować pasterstwo.
Przyroda
Zbocza gór i dno doliny porośnięte jest kosodrzewiną. W dolinie nie rosną drzewa, poza jednym modrzewiem nad Wielkim Stawem. Stwierdzono tutaj występowanie bardzo rzadkich roślin występujących często tylko w Tatrach, m.in. tojadu kosmatego, saussurei wielkogłowej, jarząbu nieszpułkowego, gnidosza Hacqueta, warzuchy tatrzańskiej, turzycy Lachenala, turzycy skąpokwiatowej i ukwapu karpackiego.Rejon doliny jest ostoją zwierząt tatrzańskich, w tym: niedźwiedzia, kozicy, świstaków, jelenia i rysia.
Szlaki
Do Doliny Pięciu Stawów Polskich prowadzi wiele szlaków turystycznych. Najpopularniejsza i najłatwiejsza trasa prowadzi z parkingu na Palenicy Białczańskiej. Najpierw trzeba około 50 minut iść do Wodogrzmotów Mickiewicza, a stamtąd zielonym szlakiem do Doliny Pięciu Stawów Polskich.
Od Wodogrzmotów Mickiewicza do Wielkiego Stawu to około 2h (1:30 w dół).
Inne szlaki w okolicy to:
Alternatywny szlak wobec fragmentu szlaku zielonego skracający trochę dojście do schroniska (pomija Wodospad Siklawa)
Z Morskiego Oka przez Świstówkę i dalej przez przełęcz Zawrat do Doliny Gąsienicowej. Od Morskiego Oka do schroniska to około 2 h (1:40 h spowrotem). Z Doliny Gąsienicowej przez Zawrat to ok. 4 h.
Z Morskiego Oka przez Szpiglasową Przełęcz do Doliny Pięciu Stawów Polskich (ok. 3:30 h, 3 h spowrotem), a dalej na Kozią Przełęcz (ok. 1:20 h)
Znad Wielkiego Stawu na Kozi Wierch (1:30 h w górę)
Znad Wielkiego Stawu na przełęcz Krzyżne (1:50 h w górę)
Ciekawostki
– W Dolinie Pięciu Stawów Polskich jest 6 jezior. Szóste: Wole Oko jest jeziorem okresowym i mniejszym od pozostałych, dlatego nazwa doliny go nie uwzględnia.
– Największy wodospad w Tatrach Polskich to Siklawa, ma około 70 metrów i spada z progu Doliny Pięciu Stawów Polskich.
– Schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich to jedyne schronisko w polskich Tatrach, do którego nie da się dojechać samochodem.
– Najgłębsze jezioro Tatr to Wielki Staw w Dolinie Pięciu Stawów Polskich. Ma 79,3 metrów głębokości i jest to trzecie najgłębsze jezioro w Polsce.