Rękawka to krakowski zwyczaj obchodzony w każdy wtorek po świętach wielkanocnych. Swoimi korzeniami nawiązuje do pogańskich obrzędów związanych z Dziadami wiosennymi, przypadającymi na okres przesilenia wiosennego.
Nazwa zwyczaju pochodzi od nazwy kopca, który w dawnych malowidłach i pismach widnieje jako „Kopiec zwany Rękawka”. Wiąże się go z legendą o kopcu Kraka, usypanym po śmierci króla przez lud. Tradycja podaje, że ziemię na kopiec noszono w rękawach i stąd wzięła się nazwa „Rękawka”. Jednak nazwa prawdopodobnie pochodzi od prasłowiańskiego słowa o znaczeniu związanym z pochówkiem (czeskie rakev, słowackie rakva – trumna, serbskie рака/raka – grób, chorwackie rakva – grób, słoweńskie raka – mary, grób, starosłowiańskie raka – grób, rosyjskie рака/raka – arka/trumna na relikwie, wspólne rosyjskie, białoruskie, ukraińskie рака/raka – „grobowiec z relikwiami świętego”, bułgarskie рака/raka – „szkatuła z relikwiami”.
Do przejawów pierwotnej czci oddawanej zmarłym należało między innymi zrzucanie ze wzgórza pokarmów i monet. Możliwe, że nastąpiło to, w oparciu o, być może jeszcze przedsłowiański, kopiec oraz połączenie wątków z legendy o Kraku z wierzeniami słowiańskimi. Obrzęd może być również echem dawnych tradycji celtyckich związanych z kultem boga śmierci Smertiusa. Reakcją na pogańskie święta i odciągnięcie od nich uczestników była budowa pochodzącego z XI lub XII wieku kościoła św. Benedykta i ustanowienie święta patrona w dniu 21 marca (pierwszy dzień wiosny).
Co najmniej od XVII wieku, ze szczytu kopca w czas odpustu (we wtorek, będący kiedyś również dniem świątecznym) zamożni krakowianie zrzucali owoce, słodycze i pieniądze, zaś biedni, żacy i dzieci zbierali je u podnóża. Blisko do połowy XIX w. Rękawka odbywała się na samym kopcu Krakusa, jednak po przekopaniu wzgórza na potrzeby budowy linii kolejowej oraz dekretu władz austriackich zakazującego wchodzenia na Kopiec, przeniosła się na górę św. Benedykta w północnej części wzgórza Lasoty i połączona została z odpustem i ludową zabawą koło kościoła św. Benedykta na Krzemionkach.
W okresie zaboru austriackiego, w 1897 roku dekret władz austriackich zakazał zrzucania z góry żywności z powodu dantejskich scen, które rozgrywały się u podnóża.
W I połowie XX Rękawa powróciła do kalendarza imprez krakowskich. Była to już bardziej festyn i odpust, choć jeszcze w 1939 r. największą atrakcję stanowiło rzucanie z góry chleba, jabłek, pisanek, zabawek czy baloników.
W 2001 roku Dom Kultury „Podgórze” wraz z Drużyną Wojów Wiślańskich „Krak” postanowili powrócić do słowiańskich korzeni tego święta i przygotować rekonstrukcję wydarzeń sprzed wieków pod Kopcem Krakusa.
Naszą galerię z Rękawki można obejrzeć tutaj>>>