Po Starej Synagodze w Tarnowie zachowała się tylko bima, czyli podwyższane miejsce budowane we wnętrzu każdej synagogi, na której czyta się Torę i prowadzi modlitwy. Niemniej jednak miejsce to jest niezwykłym symbolem żydowskiej spuścizny miasta. Miasto, które w przed wojną prawie w połowie zamieszkane było przez Żydów.
Historia synagogi
Synagoga w tym miejscu powstała w 1630 roku, na miejscu wcześniejszej synagogi. Pierwszy raz uległa zniszczeniu podczas pożaru miasta w 1663 roku, W 1793 roku budynek synagogi znacznie rozbudowano, dobudowano przedsionek oraz dobudówkę. W 1814 roku synagoga została ponownie uszkodzona podczas kolejnego pożaru. Doszczętnie spłonęły 2 dobudówki oraz mykwa (zbiornik z wodą). Pomiędzy 1815 a 1848 rokiem świątynia została odbudowana i znacznie powiększona. Wydłużono budynek i dostosowano do niego tylne ściany 2 kamienic. W 1878 roku przeprowadzono generalny remont oraz renowację synagogi. W latach 80. XIX wieku budynek został rozbudowany o szeroką, piętrową, neoromańską część frontową, a w jej przyziemiu od strony południowej umieszczono salę dla kobiet. Równolegle przebudowano dach oraz attykę. W 1929 roku inżynierowie stwierdzili bardzo zły stan budynku, a w 1935 roku stwierdzono spękanie elewacji. Podczas II wojny światowej, w 1939 roku hitlerowcy spalili synagogę, a w 1941 roku wysadzono ją w powietrze i rozebrano mury. Do dnia dzisiejszego zachowała się murowana bima w stanie trwałej ruiny.
Architektura
Budynek synagogi wzniesiono na planie kwadratu w stylu manierystyczno-barokowym. Sala główna posiadała sklepienie dziewięciopolowe z lunetami oraz z najmniejszym polem środkowym. Przekrycie pola środkowego było znacznie obniżone w stosunku do obiegającego sklepienia kolebkowo-krzyżowego. W zachodniej części znajdował się przedsionek nad którym znajdował się babiniec. Bożnica była trójnawowa. Świątynia posiadała bogate wyposażenie. We wschodniej ścianie znajdował się piękny, polichromowany, miedziany, renesansowy Aron ha-kodesz (szafa ołtarzowa), obok którego znajdowały się dwa XVI-wieczne lichtarze (świeczniki).
Bima
Do dziś po synagodze jedynie zachował się tylko ceglany baldachim z wewnętrzną spłaszczoną kopułką, wsparty na 4 okrągłych narożnych kolumnach, połączonych archiwoltami pomiędzy którymi stała kiedyś bima. W 1987 roku została poddana konserwacji i przykryta dachem. W 1989 roku umieszczono przy niej granitową tablicę pamiątkową z treścią w językach polskim, hebrajskim oraz angielskim. W 2006 roku po raz kolejny bima została poddana konserwacji. Usunięto uszkodzenia, przytwierdzono tynki, osadzono cegły, zdublowano kotwy i wzmocniono całą konstrukcję. Zachowano formę trwałej ruiny, symbolu barbarzyństwa hitlerowskiego. Wokół bimy wycięto spróchniałe topole.
Ciekawostki
– Podczas prac dokonano ciekawego odkrycia, w murze znaleziono monetę – szeląg litewski Jana Kazimierza z lat 60. XVI wieku.
– Planuje się odkopanie fundamentów synagogi i urządzenie na ich miejscu amfiteatru, który posłuży do organizowanych w tym miejscu festiwali żydowskich.
– Pojawiły się koncepcje odbudowy synagogi, lecz ze względu na pobliską zabudowę odbudowa jest raczej niemożliwa.
Źródła:
– http://www.muzeum.tarnow.pl/artykul.php?id=52&typ=5
– http://www.zobaczyc.com/0092.php