ZabytkiZwiedzanie

Bazylika kolegiacka św. Małgorzaty w Nowym Sączu

Bazylika kolegiacka św. Małgorzaty w Nowym Sączu to najważniejszy obiekt sakralny w Nowym Sączu pochodzący z przełomu XIII i XIV wieku. Historia kościoła ściśle związana jest z historią miasta od samego początku jego istnienia.  Masywna gotycka bryła bazyliki wyróżnia wśród zabytków centrum, a wieża góruje nad miastem.

Historia

Kościół pochodzi z przełomu XIII i XIV wieku.  Najstarszą wzmiankę pozostawiło nim król Wacław II Czeski w dokumencie z 1303 roku potwierdzającym patronat biskupów krakowskich nad kościołem św. Małgorzaty w założonym przez siebie grodzie. 

W roku 1448 został podniesiony przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego do rangi kolegiaty. W XV wieku kościół przebudowano. Wtedy powstały m.in. 2 wieże: północna (1460 r.) i południowa (1507 r.). Ta ostatnia odgrywała rolę dzwonnicy. Przebudowy te doprowadziły do zatarcia dawnych cech stylowych.

Dzwony kościelne zostały zarekwirowane przez Austriaków na cele wojenne w 1916 roku. Podobnie postąpili Niemcy z 2 dzwonami w roku 1941. W okresie międzywojennym rozpoczęto odnowę i częściową rekonstrukcję dawnego wyglądu kościoła. W latach 1955-59 nastąpiła przebudowa wież, nadająca im dawny wygląd; w latach 1969-73 przebudowano wnętrza. W 1992 r. papież Jan Paweł II nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej.

Architektura

Budynek kościoła posiada elementy gotyckie i barokowe. W jego skład wchodzi  barokowa fasada, 2 wieże, nawa główna poprzedzona kruchtą łączącą wieże i boczne kaplice.

Najstarszym malowidłem Bazylika kolegiacka św. Małgorzaty w Nowym Sączu jest fragmentaryczna gotycka polichromia z 1360 r. na południowej ścianie prezbiterium, przedstawiająca sceny męczeństwa i ukrzyżowania.

W ołtarzu głównym znajduje się obraz Przemienienia Pańskiego, pochodzenia wołoskiego, datowany na XV wiek, przeniesiony tu w 1785 roku.

Ponadto wyposażenie wnętrza stanowią m.in.: figura Madonny z Dzieciątkiem z XIV wieku, fryz z płaskorzeźb apostołów przywieziony po bitwie grunwaldzkiej, 3 portale gotyckie z XV wieku, chrzcielnica z 1557 roku, ołtarz główny i dwa boczne, późnorenesansowe z XVII wieku, w nawie dwarokokowe ołtarze boczne. Organy 34-głosowe wykonał Włodzimierz Truszczyński z Warszawy.

Ciekawostką architektoniczną jest fakt, że Bazylika kolegiacka św. Małgorzaty w Nowym Sączu w swojej pierwotnej gotyckiej postaci posiadała układ dwunawowy z 3 filarami ustawionymi na osi świątyni. Rozwiązanie takie było dosyć rzadko stosowane ze względu na ograniczenie funkcjonalności i sprzeczność z zasadami klasycznej kompozycji architektonicznej, uznającej za błąd ustawianie podpór na osi budowli. Układ ten nie zachował się – podpory zostały usunięte podczas przebudowy, a pierwotne sklepienia zastąpiono najpierw płaskim stropem drewnianym, a następnie stropem żelbetowym.

Ołtarz

Trzykondygnacyjny ołtarz główny wprowadzony został w 1648 roku. Na konsolach widoczna jest scena Zwiastowania. Środkową część wypełnia wizerunek Prawdziwego Oblicza Pańskiego zwany Przemienieniem Pańskim. Jest wschodnim odpowiednikiem Chusty św. Weroniki. Obraz malowany temperą na desce przedstawia twarz Chrystusa w ujęciu frontalnym okoloną złoconym nimbem.

Pierwsza historyczna wzmianka o tym obrazie jako będącym w Nowym Sączu pochodzi z końca XVI wieku i związana jest z klasztorem oo. franciszkanów, w którym pozostawał do 1785 r. Po kasacji klasztoru znalazł swoje miejsce w kościele św. Małgorzaty.

Górną część ołtarza Bazylika kolegiacka św. Małgorzaty w Nowym Sączu stanowi posąg Matki Boskiej z Dzieciątkiem w promienistej chwale. W niszach św. Wojciech i św. Stanisław. W polach bocznych w niszach znajdują się posągi św. Piotra, św. Pawła i Ewangelistów. Treść ołtarza uzupełniają popiersia Ojców Kościoła i posążki proroków Mojżesza i Arona. W zwieńczeniu posąg Matki Boskiej Bolesnej. Wota dziękczynne przynależą do wizerunku Przemienienia Pańskiego.

Ciekawostki

– Z obrazem Przemienienia Pańskiego związane jest podanie spisane z 1661 roku. Głosi ono, że: „Obraz namalowany przez św. Łukasza Ewangelistę znajdował się na początku w Jerozolimie a następnie na skutek układów między Portą Otomańską a Moskwą stał się własnością cara moskiewskiego. Ten z kolei miał go podarować królowi czeskiemu Wacławowi, który przebywał czasowo na Węgrzech. Gdy posłowie z tym obrazem na Węgry jechali wówczas przez wieś Kamienicę, tj. miejsce, gdzie później lokowano Nowy Sącz, wóz stanął, bo konie i woły ciągnące go nie chciały jechać dalej. Wezwany pustelnik z III zakonu św. Franciszka kazał rozpakować wóz i ująwszy obraz Przemienienia Pańskiego polecił go wyłożyć i tu pozostawić. Wóz teraz mógł spokojnie odjechać. Król Wacław dowiedziawszy się o tym wydarzeniu, kazał założyć w tym miejscu miasto Nowy Sącz, a w wybudowanym przez siebie klasztorze w r. 1297 OO. Franciszkanów ten obraz umieścić”. 

 

Podobne wpisy

Fort 49 ¼ Grębałów

Łukasz Kurbiel

Lubomir

Łukasz Kurbiel

Kościół pw. św. Bartłomieja w Krakowie

Łukasz Kurbiel

Ta strona korzysta z plików cookie. Zakładamy, że nie masz nic przeciwko, ale możesz zrezygnować, jeśli chcesz. Akceptuj Czytaj więcej